Indonesielink.nl

Krakatau

---

Het vulkanische eiland Krakatau ligt in het noordelijk deel van de zeeweg tussen Java en Sumatra, de Straat Soenda genaamd. Krakatau is een caldera en maakt deel uit van een vulkanische eilandengroep Krakatau Archipel die uit vier eilanden bestaat, namelijk Pulau Sertung (Verlaten eiland), Pulau Rakata (of Groot Krakatau), Pulau Panjang (of Klein Krakatau) en Anak Krakatau (Kind van Krakatau). Pulau Sertung en Pulau Pajang zijn overblijfselen van een eerder vulkaan dat lang vóór de beruchte uitbarsting van 1883 door uitbarstingen werd verwoest. Pulau Rakata is het overblijfsel van een veel groter eiland dat tijdens de uitbarsting van 1883 werd verwoest. De vierde eiland Anak Krakatoa (Kind van Krakatoa) is in 1927 in de caldera onstaan.

De oorspronkelijke Krakatau werd beroemd door de uitbarsting in 1883, die als een van de meest destructieve in de moderne geschiedenis wordt beschouwd. Pulau Rakata maakte tot 1883 nog onderdeel uit van de tot dan toe grotere eiland, dat tijdens deze uitbarsting werd verwoest.
Krakatau zou een overblijfsel zijn van de Proto-Krakatau die mogelijk in het jaar 416 tot uitbarsting is gekomen. Voor die tijd zouden de eilanden Java en Sumatra ook met elkaar verbonden zijn geweest.

---

Luchtfoto van Krakatau, bron: Wikipedia

1. De Grote Uitbarsting van 1883

Al vanaf 20 Mei 1883 was de vulkaan Krakatau actief. De vulkaan bleef gedurende de maanden Juni en Juli in werking. Maar op zondag 26 augustus 1883 was de vulkaanuitbarsting opgestart met een flinke explosie. In de nammiddag en avond werden de explosies luider. Op maandagochtend 27 augustus 1883 vonden verschillende krachtige explosies plaats. Krakatau barstte die dag uit met een kracht die de wereld versteld deed staan. De explosies waren zo luid dat het geluid op duizenden kilometers afstand te horen was. De schokgolf en tsunami die erop volgden, veroorzaakten enorme verwoestingen in nabijgelegen kustgebieden en leidden tot de dood van meer dan 36.000 mensen. De tsunami was tot bijna 30 meter hoog en vloedgolven overspoelden de kusten van Sumatra en Java. Vulkanische as verspreidde zich over de hele wereld en veroorzaakte spectaculaire zonsondergangen, gedocumenteerd door bekende schrijvers en kunstenaars van die tijd.
De vloedgolven gingen ongeveer 3,5 keer de aarde rond en de vulkanische as steeg tot 50 kilometer hoogte. De vloedgolf was zelfs tot in Rochefort (Frankrijk) waargenomen, slechts 40 uur na haar ontstaan. Men constateerde destijds dat de golf een snelheid van tenminste 100 uur per uur had.
De vloegolven waren de belangrijkste oorzaak van de vele doden. Op maandag 27 augustus 1883 om 12.30 uur werd Batavia door een 2 meter hoge tsunami getroffen.

2. De effecten van de vulkaanuitbarsting

De explosies werden ruim 4.650 kilometer verderop gehoord op het eiland Rodriges bij Mauritius, in de Indische Oceaan. Een twee meter hoge vloedgolf werd in Auckland waargenomen, op 7.767 kilometer afstand van de vulkaan Krakatau. Een berg aan puimsteen spoelde aan bij Durban (Zuid Afrika) in september 1884, één jaar na de vulkaanuitbarsting. Vulkanische as en gassen bereikten de stratosfeer en verspreiden zich in 2 weken over de wereld. Mooie zonsondergangen waren daardoor zichtbaar over de gehele wereld.

De oude eiland van Krakatau was vernietigd. De voormalige vulkanische kegels Perboewatan en Danan verdwenen in een gat in de korst. Alleen het zuidelijke deel van Rakata bleef over. Tweederde van het oorspronkelijke eiland was vernietigd. Twee tijdelijke eilanden Steers en Calmejer waren gevormd uit de puimsteen. Deze eilanden verdwenen uiteindelijk in de loop der tijd als gevolg van erosie door de zeegolven.

Het totaal aantal doden was 36.417, waarvan ruim 32.000 als gevolg van de tsunami.
De doden vielen in verschillende plaatsen en gebieden op de eilanden Sumatra en Java:
Ketimbang (Sumatra; 8.038), Teloeq Betoeng (Sumatra; 2.260), Semangka (Sumatra; 2.160), Tjiringin (Java; 12.022), Anjer (Java; 7.610), Tangerang (Java; 2.340) Serang (Java; 1.933).
165 dorpen werden volledig verwoest en nog eens 132 werden zwaar beschadigd.

3. Wedergeboorte van Anak Krakatau

Na de catastrofale uitbarsting verdween het grootste deel van Krakatau onder de zeespiegel, maar in 1927 begon een nieuwe vulkaan genaamd Anak Krakatau boven de oppervlakte te verschijnen. Deze "nieuwe Krakatau" is sindsdien gegroeid door regelmatige uitbarstingen en heeft de aandacht getrokken van zowel wetenschappers als avonturiers.

4. Hedendaagse Activiteit

Anak Krakatau blijft een actieve vulkaan met regelmatige uitbarstingen. Wetenschappers volgen de activiteit nauwlettend om mogelijke bedreigingen voor omliggende gebieden te voorspellen en te beheren. Vulkanologen bestuderen ook de vulkanische processen op het eiland om inzicht te krijgen in de geologische evolutie en het gedrag van vulkanen in het algemeen.

5. Toeristische Aantrekkingskracht

Ondanks de potentieel gevaarlijke aard van de vulkaan, trekken de schoonheid en het mysterie van Krakatau avontuurlijke reizigers aan. Boottochten worden aangeboden om het eiland te verkennen, en sommige durfals wagen zich zelfs op de hellingen van de actieve vulkaan om de kracht van de natuur van dichtbij te ervaren.

6. Belangrijke Uitbarstingen

1883
: De meest bekende uitbarsting van Krakatau vond plaats op 27 augustus 1883. De explosie was zo krachtig dat het geluid ervan op een afstand van 4.800 kilometer hoorbaar was. De eruptie veroorzaakte verwoestende tsunami's en kostte tienduizenden mensen het leven.

1927-heden
Na de vernietigende uitbarsting verdween een groot deel van Krakatau onder de zee. In 1927 begon echter een nieuwe vulkaan genaamd Anak Krakatau (Kind van Krakatau) boven de zeespiegel te verschijnen. Sindsdien is Anak Krakatau voortdurend actief, met regelmatige uitbarstingen die de vorm en het landschap van het eiland blijven veranderen.

7. Geologische Kenmerken

Stratovulkaan
Krakatau is een stratovulkaan, een type vulkaan dat wordt gekenmerkt door steile hellingen en een kegelvormige top. Stratovulkanen ontstaan door de afwisseling van lagen lava, as en gesteente tijdens verschillende uitbarstingen.

Caldera
De 1883-uitbarsting leidde tot de vorming van een enorme caldera, een komvormige krater gevormd door het instorten van de top van de vulkaan. Het huidige Anak Krakatau bevindt zich in het midden van deze caldera.

Subductiezone:
Krakatau ligt op de grens van de Indo-Australische en Euraziatische tektonische platen, waarbij de eerste onder de laatste duikt. Deze subductiezone zorgt voor de intense vulkanische activiteit in het gebied.

8. Korte verslag van getuigen

Reeds op 20 Mei 1883 kwam de vulkaan in werking. In Batavia en Buitenzorg, ongeveer 35 uur van Krakatau gelegen, werden aardschokken gevoeld en ontploffingen als donderslagen gehoord. Terwijl Verlaten eiland het oog verrukte door zijn weelderigen, tropischen plantengroei, was Lang eiland geheel verdord. De bladerlooze boomen, geschroeid, geknakt en kromgebrogen, stonden daar als kale spooksels, even kleurloos als de grond, of liever geheel in dezelfde matgrauwe tint van het puimsteen-stof gehuld, dat het geheele eiland bedekte.
Tusschen deze beide eilanden verrees, een weinig op den achtergrond, de trotsche kegel van Krakatau, nog geheel met groen bedekt, en zonder eenig zichtbaar teeken van werkzaamheid. Maar aan de voorzijde van den vulkaan was alles verwoest, naakt, geheel verbrand en onder de asch bedolven, die, toen de zon er op scheen, geelgrauw van kleur werd, terwijl dikke massa's waterdamp, onophoudelijk door bliksemstralen doorkruist, van achter de kale, zacht hellende kust te voorschijn kwamen. De grootendeels sneeuwwitte wolken van waterdamp stegen eerst loodrecht ten hemel en verspreidden zich dan in steeds wijder wordende cirkels. Deze stoomstraal schoot met zulk een vervaarlijk geweld ten hemel, dat de druk in het inwendige van den berg verschrikkelijk moet geweest zijn. Van tijd tot tijd stegen er reusachtige donker gekleurde rookwolken uit op, die zich eveneens tot een hoogte van duizende meters verhieven, en zich eerst dan uitspreiden en langzaam oostwaarts dreven, waarbij de asch in zwarte strepen naar beneden viel, evenals de zwarte strepen van regenwolken aan den horizon.

De vulkaan bleef gedurende de maanden Juni en Juli in werking. De controleur van Katimbang (op de zuid-oost punt van Sumatra) nam telkens hevige ontploffingen waar. Ook uit de naburige streken van Sumatra en Java kwamen berichten van vulkanische werkingen. Toen kwam de uitbarsting van 26 Augustus, zoo ontzettend in haar verschrikkelijke gevolgen. De slachtoffers kunnen bij tien duizenden geteld worden...

Zondag 26 Augustus ongeveer 's middags om 12 uur, deed zich te Batavia weder het gedreun uit het westen hooren, dat snel in onrustbarende kracht toenam. In den namiddag te 4 uur of half 5, werd het geluid zoo hevig, dat een inmiddels opgekomen hevige donderbui geheel overstemd werd door het vreeselijke geluid van den vulkaan.

Den geheelen nacht duurde het voort, alsof het zwaarste geschut in de onmiddellijke nabijheid werd gelost. De huizen dreunden vervaarlijk, en niemand dacht aan slapen.

's Maandags morgens was het kalmer, maar spoedig begon in het westen een zonderling grauw gekleurde lucht op te komen, die den geheelen hemel, uitgezonderd den ooster horizon, innam. Het werd hand over hand donkerder en een regen van fijne, grauwe aschkorrels daalde neder.

Toen een onderzoek mogelijk was, bleek het, dat de uitbarsting over een groote uitgestrektheid vreeselijke rampen had veroorzaakt. Deze waren ten deele door de asche- en steenregen veroorzaakt, maar verreweg de grootste verrwoesting was door de ontzaglijke vloedgolf der zee aangericht. Deze alles vernielende vloedgolf schijnt zijn uitgangspunt gehad te hebben te Krakatau of in de onmiddellijke nabijheid daarvan, zich vandaar met vreeselijke kracht op de aangrenzende kusten van Java en Sumatra te hebben geworpen, zich door de Straat Soenda oostwaarts te hebben voortgeplant, en een hoogte te hebben bereikt van 12 tot 27 meter in de nauwe zeeboezems van de straat.

Volgens een verslag van den mijn-ingenieur 1e klasse R.D.M. Verbeek, was het eiland, dat een inhoud van 8.000 millioen kubieke meter had, ten deele verdwenen. De zuidelijke helft van het eiland is geheel weg en slechts een deel van den kegel, van den top af loodrecht afgesneden, is als een kulas van een reusachtig mortier, dat het overige deel van het eiland heeft weggeblazen, in stand gebleven. Verlaten eiland en Lang eiland zijn blijven bestaan, en op eenigen afstand, tusschen Krakatau en Sebessi, zijn twee nieuwe eilanden ontstaan, die naar de namen van de personen, die ze hebben onderzocht, Steers eiland en Calmeijer eiland zijn gedoopt. De zee voerde koraalrotsen mee van honderden pikols zwaar, en liet die op de vlakte achter. De wegen zijn niet te herkennen...

Overal, waar zij is waargenomen, rees en daalde het water afwisselend gedurende geruimen tijd, en in de meeste plaatsen heeft men opgemerkt, dat de beweging met een daling van het water begonnen is. Hieruit zoude moeten volgen, dat de uitbarsting een geweldige inzakking of daling van den bodem van straat Soenda moet hebben ten gevolge gehad, en dat deze daling de oorzaak van de verbazende vloedgolf is geweest. Eveneens heeft men op verschillende plaatsen in de wereld hevige en plotseling veranderingen in den barometerstand waargenomen. Volgens deze waarnemeningen zijn luchttrillingen, door de geweldige ontploffingen van Krakatau veroorzaakt, drie en een kwart maal de aarde rond gegaan, met een gemiddelde snelheid van 200 uren in het uur, zoodat de luchtgolf in 36 uren de aarde rond ging. Hoe ondenkbaar hevig moeten de ontploffingen wel geweest zijn!

Ook werd een verschijnsel over bijna de geheele wereld waargenomen, dat de algemeene opmerkzaamheid trok. De vreemde, vale, groenachtige tint, die gedurende eenigen tijd na de uitbarsting de zon bij het op- en ondergaan vertoonde... Dat werd toegeschreven aan een of andere stof tusschen dat hemellichaam en den waarnemer. Eveneens werd in de gematigde luchtstreek een wonderlijk gekleurd avondrood en morgenrood waargenomen, tot in Frankrijk, Engeland, ...

Artikel uit "De Natuur - Populair Geïllustreerd Maandschrift, gewijd aan de Natuurkundige Wetenschappen en hare toepassingen." - 1884 http://www.houwie.net/krakatau0.html

---